Στο παρόν κείμενο θα παρουσιάσω την άποψη ότι οι προβληματισμοί που προκύπτουν από την εγκατάσταση των αιολικών πάρκων δεν πηγάζουν από τις δήθεν υπερβολικές υπερευαισθησίες καλλιτεχνών ή διανοουμένων. Πρόκειται για αντικειμενικά προβλήματα σε όλες τις χώρες του κόσμου, όπου γίνονται αυτές οι επενδύσεις. Γιατί ναι μεν όλοι είμαστε κατά του άνθρακα, όμως οι ενεργειακές ανάγκες απαιτούν λύση. Θα μπορούσε φυσικά να μειωθεί η κατανάλωση, αλλά είμαστε και καλομαθημένοι. Το ζήτημα είναι οι νέες λύσεις (αιολικά, φωτοβολταϊκά κλπ) με ποιους όρους και συνθήκες έρχονται. Γιατί π.χ. δεν εγκαθιστούν αιολικά πάρκα σε έρημα νησιά και βραχονησίδες, αλλά καταφθάνουν σε κατοικημένα νησιά όπου το περιβάλλον είναι ήδη εξαιρετικά επιβαρυμένο; Θυμίζω ότι η Χίος έχει απωλέσει το 95% των δασών της, έχει υποστεί αυθαίρετη και άναρχη δόμηση σε όλη την επικράτεια της, ενώ γιγαντιαίοι δρόμοι και νταμάρια ξεφυτρώνουν εδώ κι εκεί αλλοιώνοντας και εκφυλίζοντας το φυσικό τοπίο σε βαθμό κακουργήματος. Επομένως, η Χίος είναι ήδη ασθενής περιβαλλοντικά. Έναν ασθενή θα τον επιβαρύνουμε ακόμα περισσότερο; Γιατί να το κάνουμε αυτό:
  • Μήπως θα δοθούν κίνητρα σε νέα ζευγάρια με δύο ή περισσότερα παιδιά, παρέχοντάς τους μειωμένα τιμολόγια ρεύματος;
  • Ενδέχεται η περιβαλλοντική υποβάθμιση που θα υποστεί η Χίος λόγω των αιολικών πάρκων να συνοδευτεί από αντίστοιχη περιβαλλοντική επένδυση σε άλλους τομείς; Π.χ. θα γίνει κάποιας μεγάλης κλίμακας δενδροφύτευση; Θα μας βοηθήσουν να μη χάνεται το νερό στη θάλασσα (πράγμα που δεν κατάφεραν τόσα χρόνια οι ανίκανοι αιρετοί μας);Θα αποφύγουμε το ενδεχόμενο να ποτίζουμε και να πλένουμε τα παιδιά μας με υδράργυρο;
  • Θα δώσουν αποτελεσματική λύση στο θέμα των χωματερών όπου τοξικά σκουπίδια περνούν στον υδροφόρο ορίζοντα;
  • Θα μειωθούν οι ρύποι του εργοστασίου της ΔΕΗ που καπνίζει τον Καρφά; Σίγουρα; Κι αν ναι πόσο;
Θα γίνει κάτι από αυτά; Δε νομίζω. Διότι η ιδιωτική εταιρεία έρχεται να κερδοσκοπήσει (σκοπός κάθε εταιρείας είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους της) πουλώντας ρεύμα στη ΔΕΗ, η οποία αύριο μπορεί να είναι Γερμανική. Το αιολικό πάρκο μήπως έπρεπε να είναι κρατική επένδυση η οποία όμως να αντισταθμίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις;
Τα ακόλουθα στοιχεία προέρχονται από διεθνές επιστημονικό περιοδικό με τίτλο «Land Use Policy». Την εργασία υπογράφει ο Καθηγητής Wolsing, από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, στο άρθρο του «Near-shore wind power – Protectedseascapes, environmentalists’ attitudes, and the technocratic planning perspective.» Δεν είναι υποκειμενικές απόψεις ούτε του Μεννή, ούτε του Μακριδάκη (η μετάφραση είναι προσωπική, για όποιον ενδιαφέρεται διαθέτω το αγγλικό κείμενο). Γράφει λοιπόν:
«Η αποδοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας περιστρέφεται γύρω από δύο θέματα κλειδιά: α) τη βούληση της κοινωνίας για επένδυση […] β) πώς η κοινωνία, υπό δεδομένες συνθήκες αντιμετωπίζει μη – ενεργειακά θέματα της επένδυσης και αποδέχεται αποφάσεις για τις εγκαταστάσεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτά τα θέματα ποικίλουν. Όσον αφορά τις ανεμογεννήτριες το πιο σημαντικό θέμα είναι η τοποθεσία εγκατάστασης. Η περιβαλλοντική ποιότητα της τοποθεσίας και η νέα διαμόρφωση του τοπίου όπως προκύπτει από την εγκατάσταση. […] είναι κυρίως η ποιότητα του τοπίου η οποία καθορίζει την αποδοχή των ανεμογεννητριών.»
Προφανώς, το αιολικό πάρκο αλλάζει άρδην τη φυσιογνωμία του τοπίου με επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα κι όχι μόνο την αισθητική ή την αντίληψη του χώρου. Ως γνωστόν τα οικοσυστήματα υπόκεινται σε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Συνεχίζει ο καθηγητής.
«η κοινωνική αποδοχή συχνά θεωρείται δεδομένη στη βάση της νοοτροπίας ότι ο πληθυσμός υποστηρίζει την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ωστόσο, η έρευνα έχει επανειλημμένα καταδείξει την πολυπλοκότητα των θεμάτων αποδοχής σε λειτουργικό επίπεδο […]. Η τάση να παραμελούνται αυτά τα θέματα και ο περιορισμός να εφαρμόζονται πολιτικές ανανεώσιμης ενέργειας για να ξεπεραστούν προβλήματα, σημαδεύουν το χαμηλό επίπεδο κοινωνικο – πολιτικής αποδοχής των ανανεώσιμων πηγών. Στην προσπάθεια εγκατάστασης ανεμογεννητριών οι επενδυτές έχουν αντιμετωπίσει πολλά εμπόδια σε κοινωνικό επίπεδο.»
Οι άνθρωποι που αντιδρούν στην Ολλανδία, τη Νορβηγία ή την Αγγλία δεν είναι υπερευαίσθητοι ούτε παλαιοημερολογίτες. Τα αιολικά πάρκα μπορεί να παρουσιάζονται ως μια λύση για την έξοδο από τον εφιαλτικό άνθρακα, όμως κι αυτά δημιουργούν αντικειμενικά προβλήματα. Αν αντιλαμβάνομαι σωστά τον προβληματισμό του Ολλανδού επιστήμονα ο δείκτης κοινωνικής αποδοχής δεν είναι υψηλός.
Κλείνω με μια τελευταία φράση του Wolsing με πολλαπλή σημασία:
«Τα περιβαλλοντικά εμπόδια κατασκευής αιολικών πάρκων θα μπορούσαν να αποφευχθούν, επιλέγοντας τη λύση εγκαταστάσεων στη θάλασσα, κάτι το οποίο προτείνεται πολύ συχνά.»
Αυτό τους ώθησε να προχωρήσουν σε θαλάσσια αιολικά πάρκα; Τα προβλήματα που δημιουργούσαν στην ξηρά;
Όμως υπάρχει κι ένα άλλο θέμα. Η ελληνική πολιτεία είναι γνωστό ότι έχει εγκαταλείψει την περιφέρεια. Όλοι το έχουμε νιώσει αυτό. Στον τρόπο που ταξιδεύουμε, στην ποιότητα των υπηρεσιών, στο γεγονός ότι εκβιαστικά πληρώνουμε χρυσό το αεροπορικό εισιτήριο, στη νοσοκομειακή περίθαλψη, στην παρεχόμενη εκπαίδευση κλπ. Η λίστα είναι ατελείωτη. Από τον πακτωλό των ευρωπαϊκών κονδυλίων πείτε μου μια παραγωγική, ουσιαστική επένδυση η οποία να δημιούργησε μόνιμες θέσεις εργασίας, να προσέλκυσε νέους ανθρώπους και γενικότερα να ωφέλησε το νησί. Μία πείτε μου. Άλλωστε το δήλωσε και η βουλευτής μας στο Βορίδη: «εκτός από τους δρόμους υπάρχουν και τα νησιά». Μπράβο σας κυρία Τσουρή.
Τα χωριά μας ερημώνουν, σε λίγα χρόνια κάποια θα είναι εντελώς ακατοίκητα. Ο οικιστικός ιστός κάθε άλλο παρά νησί θυμίζει. Έρχονται τώρα να μας ζητήσουν να γίνουμε εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας για να κερδίσει κάποια πολυεθνική; Γιατί να το κάνουμε; Τώρα μας θυμήθηκαν να μας ρίξουν στο κεφάλι 75 τσιμεντένιες ανεμογεννήτριες με καρότο την πράσινη ανάπτυξη; Τώρα θυμήθηκαν τους ιθαγενείς των συνόρων, τώρα που τους χρειάζονται;
Μια ενδεχομένως σωστή πρόταση θα ήταν να καλυφθούν οι ανάγκες του νησιού και μόνο. Ξένη εταιρεία, η οποία δεν δημιουργεί θέσεις εργασίας και δεν μας προσφέρει αντισταθμιστικά οφέλη, δε νομίζω ότι έχει να προτείνει κάτι καλό για το νησί. Προφανώς και θα κινηθεί με άξονα το συμφέρον της. Δε νομίζω να νοιαστεί για την εικόνα που έχουμε για τον τόπο μας. Ας βάλουν αιολικά πάρκα στην Εκάλη, στην Ιπποκράτειο Πολιτεία και στο Κολωνάκι. Ας τα βάλουν στο Σούνιο. Ύστερα ας έρθουν κι εδώ.
Βαγγέλης Μεννής
Δρ. Αξιοπιστίας Ναυτιλιακών Συστημάτων