Να φτιάξουμε μια Ελλάδα από μικρούς παραδείσους

(από την Καθημερινή της Κυριακής)

Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης αντλεί κουράγιο μέσα από τις στάχτες της Χίου

Του Δημητρη Ρηγοπουλου

Τη δεκαετία του '80, όταν και τότε οι φλόγες κατάπιναν χιλιάδες στρέμματα δάσους και καλλιεργειών στη Χίο, ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης ήταν στην εφηβεία. Ανέμελος, κατεβαίνοντας στην προκυμαία της πόλης για την απογευματινή του βόλτα τον σταμάτησαν στον δρόμο άνδρες της Τροχαίας. Πολιτική επιστράτευση. Πίσω στο σπίτι για αλλαγή περιβολής και με στρατιωτικό καμιόνι κατευθείαν στο μέτωπο της Νέας Μονής. Σχεδόν 30 χρόνια μετά, ο Γιάννης Μακριδάκης, έμελλε να ζήσει τον ίδιο εφιάλτη, αυτήν τη φορά κάτω από πολύ διαφορετικές συνθήκες. Σαραντάρης πια, αναγνωρισμένος συγγραφέας, ταυτισμένος με το νησί του, όχι μόνο γιατί η Xίος και η ντοπιολαλιά της πρωταγωνιστούν στα μυθιστορήματά του αλλά γιατί αυτός ίδρυσε το Κέντρο Χιακών Μελετών και ξεκίνησε την εκδοτική προσπάθεια του περιοδικού «Πελλιναίο». Τον Αύγουστο βίωσε το νέο δράμα του τόπου του ακόμα πιο έντονα. Με βασικό εργαλείο ένα προσωπικό ιστολόγιο κατέγραφε τις εσωτερικές, ψυχολογικές του διακυμάνσεις ανάμεσα στον πόνο, την οργή και την άρνηση.

Δεν πέρασαν λίγες μέρες και «αναδύθηκε» ένας πολύ πιο αποφασισμένος Γιάννης Μακριδάκης. Ιδρυσε το Κίνημα 18 (αναφορά στην ημέρα που ξεκίνησε η φωτιά), «ένα κίνημα πολιτών που έχει στόχο να γυρίσει σελίδα στην πολιτική και κοινωνική ιστορία του νησιού, να υποστηρίξει σθεναρά τον σεβασμό προς τον άνθρωπο, το περιβάλλον και τον πολιτισμό». Μετά την πυρκαγιά και την απόφασή του να αφιερωθεί στη σωτηρία της Χίου, η ασκητική ζωή του Γιάννη Μακριδάκη στο Βολισσό έχει κλονιστεί. Πρωτοβουλίες, συλλογή υπογραφών, υπομνήματα σε υπουργούς και περιφερειάρχη, δικτύωση με άλλες ανάλογες κινήσεις, συνεντεύξεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η συνάντηση μαζί μας τον πετυχαίνει σε αυτήν την πολύ φορτισμένη καμπή.

- Πότε συνειδητοποιήσατε την «ιδιαιτερότητα» της Χίου, τον σύνδεσμο με τη Φύση και τις παραδόσεις του νησιού;

- Από τότε που ελευθερώθηκα από την καταπίεση του σχολείου και άρχισα να παίρνω τη ζωή μου στα χέρια μου, να κυκλοφορώ ως ενήλικας πια στο νησί και να το ανακαλύπτω, συνειδητοποίησα ότι μου έλαχε να γεννηθώ και να μεγαλώσω σε έναν ιδιαίτερο και όμορφο τόπο. Κατόπιν, όταν πήρα το πτυχίο του μαθηματικού και βγήκα στην αγορά εργασίας, έγινε μέσα μου το μεγάλο τράνταγμα. Ενιωσα ότι δεν είναι δυνατόν να με περιβάλλει τόση ομορφιά, τόσα σπουδαία επιτεύγματα των ανθρώπων και της Φύσης, τόση διάχυτη ενέργεια από το παρελθόν, να με καλούν όλα αυτά τα ανακαλύψω και να τα ζήσω, αλλά εγώ να είμαι κλεισμένος μέσα σε αίθουσες και να πουλάω λύσεις ασκήσεων σε παιδιά έναντι αμοιβής σε χρήμα για να εξαγοράζω τη ζωή μου. Τότε συνειδητοποίησα ότι δεν συμφέρει καθόλου να δουλεύω για να κερδίζω τη ζωή μου. Οτι όσα χάνω τις ώρες που δουλεύω, δεν πληρώνονται με χρήματα και ότι η ζωή είναι αλλού διότι δεν είναι δυνατόν να είναι εδώ. Η Χίος βάρυνε πολύ τη ζυγαριά μέσα μου και της παραδόθηκα.

Ανάγκη για χρήμα

- Ζείτε μια σχεδόν ασκητική ζωή στη Βολισσό.

- Ζω στη Βολισσό διότι έχω πάρει απόφαση εδώ και χρόνια να απέχω από το χρηματοοικονομικό σύστημα που κυβερνά τις ζωές των σύγχρονων ανθρώπων. Ζω στο περιθώριό του. Τρέφομαι αποκλειστικά με ό,τι παράγω ο ίδιος και οι συγχωριανοί μου. Δεν αγοράζω ποτέ τρόφιμα σε συσκευασίες. Καλλιεργώ και διατηρώ τοπικές ποικιλίες σπόρων, συντηρώ τροφές με παλαιές μεθόδους (λιαστά, τουρσιά κ.λπ.), προσπαθώ να καταναλώνω ενέργεια σύμφωνα με τις δυνατότητες που μου παρέχει το φυσικό περιβάλλον γύρω μου και γενικά ζω έτσι, διότι με ενδιαφέρει να παράγω τη ζωή από την αρχή και όχι να την εξαγοράζω με μισθό, τον οποίον θα λαμβάνω έχοντας δώσει αντιπαροχή τον εαυτό μου σε κάποιον ιδιώτη ή στο Δημόσιο. Καταλαβαίνεις ότι με τέτοια ζωή οι καθημερινές ανάγκες σε χρήμα είναι μηδαμινές. Μόνο πρόβλημα οι αυξημένες φορολογίες και η ασφάλιση. Ευτυχώς, τα βιβλία μου «πουλάνε» και έχω μέσω αυτών έναν ομφάλιο λώρο με το χρήμα και το σύστημα.

- Υπάρχει μια ιδέα ότι οι Χιώτες δεν θέλουν τον τουρισμό. Φέτος είδα στο νησί επιγραφές στα τούρκικα που σημαίνει ότι υπάρχουν αντίστοιχα αντανακλαστικά.

- Η Χίος άρχισε να παρακμάζει από το 1922 και μετά, όταν έχασε την άμεση και ουσιαστική της σύνδεση με τη Σμύρνη. Ειδικά εδώ και είκοσι χρόνια ζει σε περίοδο βαθιάς και μόνιμης παρακμής. Και η παρακμή αυτή φαίνεται από την εμφάνιση και την ισχυροποίηση ολοένα και περισσότερων φωνών που θέλουν το νησί τουριστικό θέρετρο γεμάτο επενδύσεις αναπτυξιακές. Η Χίος διασώθηκε από το τουριστικό ντελίριο των περασμένων δεκαετιών, επειδή οι κάτοικοί της ήσαν θαλασσινοί και δεν είχαν ανάγκη χρήματος από άλλες πηγές. Τα τελευταία χρόνια όμως το λυπηρό νεοελληνικό φαινόμενο της ανάλγητης εκμετάλλευσης του τόπου με στόχο το εύκολο χρήμα, έχει αποκτήσει πλείστους οπαδούς και εδώ. Υπάρχει βέβαια ισχυρή αντίσταση στα «αναπτυξιακά σχέδια». Οι πινακίδες στα τουρκικά επιβεβαιώνουν ότι η αγορά του νησιού ελπίζει πλέον μόνο από τους Τούρκους επισκέπτες και ότι η εποχή που μας έλεγαν κατασκόπους της ΜΥΤ και μας έκανε εφόδους η Ασφάλεια εμάς των ολίγων που υποστηρίζαμε την ελληνοτουρκική προσέγγιση, έχει παρέλθει οριστικά.

Σαν άγριο ζώο

- Μιλήστε μας λίγο για τις εσωτερικές διακυμάνσεις σε σχέση με τη φωτιά.

- Προσωπικά με αυτή την πυρκαγιά ένιωσα σαν άγριο ζώο που βλέπει τον βιότοπό του να μικραίνει ολοένα ή να καταστρέφεται ολοσχερώς, λόγω των ανεπανόρθωτων ζημιών που προκαλεί στη Φύση ο άνθρωπος. Μπήκα στη θέση της αρκούδας, που περνάει ξαφνικά μια Εγνατία Οδός και ισοπεδώσει τη φωλιά της και το δάσος μέσα στο οποίο ζούσε. Τα άγρια ζώα μάλλον δεν καταλαβαίνουν το γιατί. Εγώ καταλαβαίνω. Κι αυτό κάνει το συναίσθημα πιο δυσβάσταχτο. Σε στιγμές οργής σού δημιουργεί μίσος προς τους ανθρώπους και τάσεις φυγής. Κατόπιν, σε στιγμές ηρεμίας, βλέπεις πως οι άνθρωποι είναι η μοναδική πηγή ελπίδας και πεισμώνεις, λες θα κάνω ό,τι μπορώ για να αλλάξουν τα πράγματα. Ισως με αυτή τη μεγάλη καταστροφή γίνανε όλοι πιο δεκτικοί σε ερεθίσματα.

Το Κίνημα 18, ο άνθρωπος και η ευημερία

- Αλήθεια, τι θέλει να επιτύχει το Κίνημα; Ποια ήταν η ανταπόκριση της πρωτοβουλίας σας στο ίδιο το νησί;

- Το Κίνημα 18 θέλει να ενώσει ανθρώπους οι οποίοι υποστηρίζουν πως άλλο είναι ανάπτυξη και άλλο ευημερία. Πως το φυσικό και το πολιτισμικό κεφάλαιο της πατρίδας μας είναι ο μοναδικός μας πλούτος, που δεν χάνει ποτέ την αξία του και που τον έχουμε οι ίδιοι απαξιώσει, αλλά ήρθε η ώρα να τον προστατεύσουμε. Να προτείνουμε ανάπτυξη με έργα μικρής κλίμακας και όχι πια γιγαντισμούς που αλλοιώνουν τον τόπο, να σεβαστούμε και να αναδείξουμε τις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου και να φτιάξουμε μια Ελλάδα-άθροισμα μικρών παραδείσων και όχι μια ξεπουλημένη χώρα δίχως φυσικούς πόρους, δίχως ψυχή.

Υπάρχουν άνθρωποι σε κάθε γωνιά αυτής της χώρας που αντιστέκονται στην αλλοίωση και στην ισοπέδωση των τόπων τους από τη λεγόμενη «ανάπτυξη». Ολοι εμείς έχουμε κάτι άλλο να πούμε· ήρθε η ώρα να γνωριστούμε μεταξύ μας, να δείξουμε την αλληλεγγύη μας, να οργανωθούμε για να αντιμετωπίσουμε τον κοινό εχθρό και, γιατί όχι, να μη διεκδικήσουμε τη διοίκηση των δήμων της περιοχής μας; Οι πολιτικές δυνάμεις που μας διοικούν εδώ και δεκαετίες δείχνουν να έχουν ήδη τελειώσει, έχοντας φτάσει την Ελλάδα σε αδιέξοδο.

- Τώρα τα γραψίματα μπαίνουν αναπόφευκτα σε δεύτερη μοίρα.

- Το γράψιμο είναι ζωτική ανάγκη για εμένα. Τώρα βρίσκομαι σε εγρήγορση για την οργάνωση δράσεων που θα φέρουν μιαν αλλαγή στην πολιτική θεώρηση της κοινωνίας και, όσο να 'ναι« δεν έχω την ηρεμία που χρειάζεται η συγγραφή ενός λογοτεχνικού έργου. Νομίζω, όμως, ότι εκεί είμαι ταγμένος και όχι στις πολιτικές ζυμώσεις, οπότε αργά ή γρήγορα θα επανέλθω.