Η ώρα της κρίσης, του Γιάννη Μακριδάκη

Η οικονομική κρίση, η εργασία, η ανεργία είναι όροι εντελώς απατηλοί, τεχνητοί και κάλπικοι. Κατασκευασμένοι από ένα κοινωνικο-οικονομικό σύστημα το οποίο μετράει λιγοστά χρόνια ζωής στην ιστορία της ανθρωπότητας άρα δεν έχει καμία αξιοπιστία, πόσω μάλλον τώρα που πνέει κιόλας τα λοίσθια αποδεικνύοντας έτσι την αστοχία του.

Ο άνθρωπος, όπως κάθε ον στη φύση χρειάζεται τρεις πρωταρχικούς πόρους για να επιβιώσει. Οξυγόνο, νερό και τροφή. Το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο κατασκεύασαν και με τους όρους του παίζουν και ζουν οι άνθρωποι-καταναλωτές, έχει "πετύχει" μέσα στα λιγοστά χρόνια εφαρμογής του να αποξενώσει τον ανθρώπινο ον από τη γη πλασάροντας ως πολιτισμό τη μη επαφή του με το χώμα και ως οπισθοδρόμηση το αντίθετο.

Με αυτό τον απλό τρόπο και σε συνδυασμό με άλλες συνθήκες και πρακτικές πέτυχε αμέσως να ελέγξει την τροφή και το νερό του μεγαλύτερου ποσοστού των ανθρώπων, να μπορεί δηλαδή να κατέχει τους δύο από τους τρεις πόρους και όρους που χρειάζεται μια ανθρώπινη ύπαρξη για να παραμένει εν ζωή, και να επεμβαίνει κατά βούληση σε αυτούς πόρους με τις όποιες (γνωστές) συνέπειες.

Έτσι, από τον άνθρωπο που παρήγαγε την τροφή του καλλιεργώντας τη γη ή εκτρέφοντας ζώα φτάσαμε μέσα σε λιγοστά χρόνια στον άνθρωπο που τρώει μονάχα ό,τι του δίνουν οι εταιρείες διατροφής. Από τον άνθρωπο που άνοιγε πηγάδια, έφτιαχνε αύλακες στα ποτάμια, ανέσερνε νερό με τον κουβά και γέμιζε στάμνες από τις πηγές φτάσαμε σε πολύ λίγα χρόνια στον άνθρωπο που αγοράζει το νερό του είτε από το δίκτυο που του το φέρνει μέσα στο σπίτι είτε από τις εταιρείες εμφιαλώσεων δηλαδή εκμετάλλευσης των φυσικών πηγών. Δύο από τις τρεις πρωταρχικές ανάγκες μας δηλαδή μπήκαν (χάριν "εξέλιξης της ζωής" και ευκολίας) με τρόπο ανήθικο εντός του ανήθικου συστήματος το οποίο κατασκευάσαμε για να ζήσουμε "πιο πολιτισμένα" και πωλούνται για να προσφέρουν ζωή αλλά απ' ότι αποδεικνύεται καθημερινά προσφέρουν θάνατο. Η συνέχεια της υπόθεσης είναι ηλίου φαεινότερη και δεν χρειάζεται να έχει κανείς διεστραμμένο μυαλό για να την φανταστεί. Αφού έβαλαν χέρι στα δύο από τα τρία βασικά στοιχεία της ύπαρξής μας, σειρά τώρα έχει και το πρωτεύον, το πλέον σημαντικό, το οξυγόνο. Δεν είναι μακριά η εποχή κατά την οποία το οξυγόνο θα είναι είδος εν ανεπαρκεία δηλαδή είτε θα είναι τόσο μολυσμένος ο αέρας γύρω μας, είτε πράγματι δεν θα επαρκεί το οξυγόνο της ατμόσφαιρας για να αναπνέουμε όλοι. Ο Αμαζόνιος που παράγει το 35% του οξυγόνου του πλανήτη καταστρέφεται λεπτό προς λεπτό, τα δάση όλης της γης αφανίζονται και ταυτόχρονα εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα παράγονται κάθε έτος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες που συνθέτουν αυτό το ανήθικο σύστημα διαβίωσης.

Το μέλλον είναι ζοφερό αλλά ο πολιτισμός μας έχει τις λύσεις και γι αυτό το πρόβλημα. Όπως έγινε με την τροφή και με το νερό, θα γίνει και με το οξυγόνο το οποίο, τεχνητό πια, θα έρχεται με σωληνώσεις εν είδη φυσικού αερίου ή νερού και θα πλημμυρίζει τα αεροστεγή σπίτια μας. Επίσης θα αποθηκεύεται σε ατομικές φιάλες για να μας επιτρέπει τις κατά λιγοστά βήματα μετακινήσεις μας μέχρι να μπούμε σε κάποιο όχημα ή κάποιο κτίριο και να αναπνεύσουμε ξανά. Όπως σήμερα οι άνθρωποι στις πόλεις κυκλοφορούν έχοντας ακουστικά στα αυτιά τους και είναι ο καθένας στον δικό του κόσμο, έτσι σε λίγο θα κυκλοφορούν έχοντας την ατομική του αναπνευστική συσκευή. Όπως σήμερα στο Ντουμπάι λειτουργεί το σύστημα με τους κλιματισμούς σε κτίρια και αυτοκίνητα αφήνοντας τον άνθρωπο εκτεθειμένο στη ζέστη μόνο κατά τα λιγοστά βήματα που κάνει για να πάει από την πόρτα του κτιρίου έως το ταξί, έτσι θα συμπεριφερόμαστε σε μερικά χρόνια όλοι οι άνθρωποι εξαναγκασμένοι από την αποπνικτική ατμόσφαιρα, όχι λόγω καύσωνα αλλά λόγω ασφυξίας.

Η πορεία του ανθρώπου -γραναζιού ενός αποτυχημένου οικονομικού συστήματος είναι προδιαγεγραμμένη και βαδίζει στην απόλυτη εξαφάνιση ως συνέπεια της πλήρους οικονομικής εκμετάλλευσης, διασπάθισης και ρύπανσης κάθε απαραίτητου για την επιβίωση φυσικού πόρου. Για να ζήσουμε τα χρόνια που μας απομένουν καλύτερα, πιο ελεύθερα και πιο καθαρά, για να συμβάλλουμε ο καθένας με τις ατομικές του δυνάμεις στην αλλαγή του επερχόμενου σκηνικού, για να βάλουμε κι εμείς, ο καθένας προσωπικά, πλάτη στην επιβράδυνση, ακόμα και στην ανατροπή της φρίκης που μας περιβάλλει και γίνεται ολοένα φρικιαστικότερη, δεν έχουμε παρά να αλλάξουμε τον εαυτό μας και μόνον αυτόν.

Να σταματήσουμε να υποτιμούμε την ύπαρξή μας ανάγοντάς την σε γρανάζι του συστήματος, θεωρώντας την εξαρτημένη πλήρως από αυτό, να αναλάβουμε δυνάμεις και να συνειδητοποιήσουμε ότι ο άνθρωπος έχει δυνάμεις και δυνατότητες τεράστιες αρκεί να μπορεί να ζει. Οι νέοι και υγιείς άνθρωποι που παίρνουν πτυχία, μεταπτυχιακά, διαδακτορικά και μεταδιδακτορικά για να εκθέσουν κατόπιν τα προσόντα τους με βιογραφικά ώστε να τους νοικιάσει κάποιος τον χρόνο της ζωής τους και να τους πληρώσει κάποια ευρώ που θα τα χρησιμοποιήσουν για να ζουν (δηλαδή θα τα δώσουν αμέσως πίσω στο σύστημα ακόμη και για να φάνε), ας σκεφτούν ότι δεν τους αξίζει μια τέτοια τύχη, ότι η ζωή τους δεν είναι πόρνη για να την πουλήσουν, ακόμη και με όσο γίνεται καλύτερους και συμφερότερους όρους, μόνο και μόνο για να επιβιώσουν. Οι άνεργοι ας συνειδητοποιήσουν ότι αυτό το "μεγάλο κακό" που τους βρήκε είναι εντελώς κατασκευασμένο, δεν είναι φυσικό δεινό, απλά τους απέρριψε και τους ξέρασε ένα προβληματικό και ανήθικο οικονομικοκοινωνικό σύστημα. Ας νιώσουν τις ανθρώπινες δυνάμεις τους κι ας καταλάβουν ότι δεν έχουν ανάγκη όλη αυτή την πλάνη της μισθωτής δουλικής εργασίας για να ζήσουν.

Για να αλλάξουμε λοιπόν όλην αυτή τη ρότα της ζωής μας, ρότα η οποία φαίνεται πλέον ότι μας πάει στον γκρεμό, μία είναι η πρωταρχική κίνηση.

Να ξαναγυρίσουμε κοντά στη γη. Μπορεί να έχουμε άγνοια από τέτοιου είδους πρωτογενείς εργασίες αλλά να είμαστε βέβαιοι ότι τα γονίδιά μας θα τα θυμηθούν όλα πολύ γρήγορα διότι οι πληροφορίες υπάρχουν ακόμη μέσα τους. (Εξάλλου αυτή ήταν μια ακόμη συνέπεια, ίσως και στρατηγικός στόχος για κάποιους συνομωσιομανείς, του βλακώδους συστήματος που μας θεωρεί άχρηστους όταν δεν του νοικιάζουμε τον εαυτό μας και απόβλητους όταν δεν μας χρειάζεται πια. Να χαθούν οι πρωταρχικές γνώσεις για να γίνει ο άνθρωπος δέσμιος, να νιώθει ότι μόνο ως μέλος του συστήματος μπορεί να επιβιώσει, ότι αν αποσυρθεί ή αν αποβληθεί δεν θα μπορέσει να ζήσει. Έτσι, όσο προοδεύει η τεχνολογία και όσο αυξάνονται οι σύγχρονες γνώσεις που παίρνει ένας άνθρωπος από τη νηπιακή ηλικία ακόμη, τόσο χάνονται άλλες πολύτιμες γνώσεις και υλικά, τα οποία θα μπορούσαν από μόνα τους να αποτελούν σανίδα σωτηρίας για το ανθρώπινο γένος όταν φτάσει, οσονούπω, η καταστροφή. Οι γνώσεις και οι τεχνολογίες που κατακτούνται καθημερινά από την ανθρωπότητα και οι γνώσεις και οι πρακτικές που ταυτόχρονα χάνονται ανεπιστρεπτί, είναι ποσοτικά ανάλογες και ποιοτικά αντιστρόφως ανάλογες, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να νιώθει παντελώς χαμένος όταν σταματήσει για τον άλφα ή βήτα λόγο να συμμετέχει ενεργά στο σύστημα ως γρανάζι εισόδου - εξόδου του χρήματος).

Ας ξαναγυρίσουμε κοντά στη γη λοιπόν. Ας έρθουμε πάλι σε επαφή με τα πρωτεύοντα συστατικά μας, το χώμα και το νερό. Ας καλλιεργήσουμε για να παράξουμε την τροφή μας, ας καθαρίσουμε τα πηγάδια μας, ας νιώσουμε όλην αυτή την ελευθερία που μας δίνει η ζωή, ας αισθανθούμε και ας χαρούμε με κάθε ρανίδα του αίματος μας αυτό το θαυμάσιο διάλειμμα ανάμεσα στον δεσμευμένο χρόνο από τον οποίον ερχόμαστε και σ' αυτόν στον οποίον θα πάμε, ας νιώσουμε ότι όλη η ζωή δεν είναι τίποτε άλλο από ελεύθερος χρόνος αφού μετά τη ζωή δεν θα υπάρχει ποτέ πια τέτοιος. Ας επιστρέψουμε λοιπόν στη γη και για τις πρακτικές ας ρωτήσουμε τους παλιότερους που ακόμη θυμούνται. Ας δώσουμε μ' αυτό τον τρόπο μιαν άλλη ρότα ζωής και έναν άλλο τρόπο σκέψης και δράσης στα παιδιά μας αφού βλέπουμε την καταστροφή που έρχεται ταχύτατα. Είναι απάνθρωπο να μην το κάνουμε. Και για τους εαυτούς μας και για τους απογόνους μας.

Κι αν εύλογα αναρωτηθεί κάποιος για το πού είναι οι Τέχνες, πού είναι ο Πολιτισμός, πού είναι η Δημιουργία, πού είναι η τροφή της ψυχής η τόσο απαραίτητη όσο και αυτή του σώματος μέσα σε αυτή την πρόταση ζωής που κατατίθεται πιο πάνω, ας αναλογιστεί όλους τους αρχαίους πολιτισμούς λαών που ήταν κοντά στη γη, ας ξαναρίξει μια ματιά στην αρχαία και στη δημοτική γραμματεία, ας παρατηρήσει τριγύρω του τα τόσα σπαράγματα από Τέχνες, τις περισσότερες των οποίων κανείς πια δεν κατέχει, ας βγει και από αυτήν του την πλάνη, ότι δηλαδή ο αστισμός και ο σύγχρονος τρόπος ζωής ευνόησε τις Τέχνες διότι απλά ευνόησε κάποιες Τέχνες και κάποιες άλλες τις άφησε να χαθούν.

Ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί λοιπόν να ζήσει ποιοτικά, ελεύθερα, καθαρά αλλά και να δημιουργήσει πολιτισμό κοντά στη γη αρκεί να έρθει σε ευθεία ρήξη με τη νοοτροπία που του καλλιεργήθηκε από τη γέννησή του κιόλας, δηλαδή ότι η επαφή με το χώμα και η σωματική κώπωση στην εργασία είναι οπισθοδρόμηση, ότι είναι υποτιμητικές για αυτόν οι πρωτογενείς εργασίες που κάνανε οι πρόγονοί του, ότι η ζωή προχωράει και εξελίσσεται (δεν υπάρχει μεγαλύτερο ψέμα και μπούρδα). Να συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά τον έκαναν υποχείριο, εξαρτημένο ακόμα και για να τραφεί, τον έστειλαν στους ψυχιάτρους και στους ψυχοθεραπευτές, τον έστειλαν στον τάφο πριν να έρθει η ώρα του ή τον ξέβρασαν ως άνεργο και άχρηστο γρανάζι.

Ας τα σκεφτούμε όλα αυτά. Ίσως ήρθε η κατάλληλη ώρα, η ώρα της κρίσης.

Γιάννης Μακριδάκης

(ο πίνακας "Ο Θρίαμβος Του Θανάτου" είναι του Πίτερ Μπρέγκελ)