Επιστολή του Ορνιθολόγου Steve Dudley κατά της εγκατάστασης ανεμογεννητριών στη Λέσβο (μετάφραση από τα αγγλικά)

Αντίθεση στην προτεινόμενη εγκατάσταση αιολικού πάρκου στη δυτική Λέσβο

Κυρίες και κύριοι

Επισκέπτομαι τη Λέσβο κάθε έτος για 13 χρόνια και είμαι ο συγγραφέας του βιβλίου «Οδηγός παρατήρησης πτηνών στη Λέσβο». Γνωρίζω και αγαπώ τη Λέσβο και θεωρώ ότι είμαι τυχερός που έχω γνωρίσει σε βάθος το νησί, τους ανθρώπους της και την άγρια ζωή της.

Έχω εργαστεί σε επιστημονικές μελέτες για τα πτηνά (ορνιθολογία) για πάνω από 25 χρόνια. Έχω εργαστεί για τη Βασιλική Εταιρεία για την Προστασία των Πτηνών (RSPB), το Bρετανικό Oργανισμό Oρνιθολογίας και είμαι ανώτερο στέλεχος στην Βρετανική Ένωση Ορνιθολόγων (BOU) για τα τελευταία 15 χρόνια. Στη Βρετανική Ένωση Ορνιθολόγων έχω δουλέψει μαζί με κορυφαίους ορνιθολόγους και οικολόγους από όλο τον κόσμο και έχουμε διοργανώσει τα τελευταία χρόνια 3 διεθνή συνέδρια για την κλιματική αλλαγή, τη χρήση της τεχνολογίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις επιπτώσεις τους στην άγρια φύση και το περιβάλλον. Τα συμπεράσματα από αυτά τα συνέδρια των Βρετανών Ορνιθολόγων παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα http://www.bou.org.uk/bouprocnet/proceedings-online/.

Η προσωπική μου εργασία ως ξεναγός πτηνών και των άγριων ζώων με έφερε πρώτη φορά στη Λέσβο. Τα τελευταία 13 χρόνια έχω αποκτήσει εκτεταμένη γνώση της ορνιθοπανίδας του νησιού και της ευρύτερης άγριας ζωής. Έχω επίσης μια βαθιά γνώση του οικολογικού τουρισμού, έχοντας εργαστεί σε αυτόν τον τομέα για πάνω από 20 χρόνια.

Όπως μπορείτε να καταλάβετε είμαι σε πολύ καλή θέση για να γνωρίζω όλες τις επιπτώσεις της προτεινόμενης ανάπτυξης αιολικού πάρκου στη δυτική Λέσβο.

1. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Η Δυτική Λέσβο αποτελείται από ένα μωσαϊκό βιοτόπων, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων εκτάσεων με φρύγανα και θάμνους (phrygena scrub). Αυτές οι περιοχές είναι τα καλύτερα παραδείγματα εκτάσεων με φρύγανα και θάμνους, αν όχι στην Ελλάδα, σίγουρα σε όλο το Αιγαίο. Αυτές οι εκτάσεις της Λέσβου και κυρίως οι περιοχές όπου προτείνεται η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών, κατέχουν το 98% του ευρωπαϊκού πληθυσμού του Σμυρνοτσίχλονο Emberiza cineracea (Η Ελλάδα κατέχει το 100% του ευρωπαϊκού πληθυσμού του είδους, με τα υπόλοιπα πτηνά να βρίσκονται στη Χίο όπου και εκεί απειλούνται από αυτή την πρόταση). Οι Έλληνες οικολόγοι δικαίως υπερηφανεύονται για αυτό, αλλά αυτό απαιτεί επίσης έναν βαθμό ευθύνης για τη φροντίδα για τα ενδιαιτήματα (οικότοποι) του είδους αυτού. Εκτιμάται ότι η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών θα επηρεάσει το 50% του πληθυσμού αυτών των πτηνών.

Αυτές οι εκτάσεις με θάμνους και φρύγανα είναι επίσης το σπίτι για μια τεράστια ποικιλία ειδών άγριας ζωής, και συνεπώς η πρόταση αυτή απειλεί μεγάλη ποικιλία της χλωρίδας και της πανίδας σε όλη τη δυτική πλευρά του νησιού.

Υπάρχουν δύο κύριες απειλές από την εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε ευαίσθητες εκτάσεις όπως αυτές με τους θάμνους και τα φρύγανα της δυτικής Λέσβου. Η φάση της κατασκευής και η φάση λειτουργίας των ανεμογεννητριών.

Η φάση της κατασκευής είναι η μεγαλύτερη απειλή για τους πληθυσμούς μικρόπουλων στις εκτάσεις με θάμνους και φρύγανα όπου προτείνεται να εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες. Οι επιπτώσεις παρουσιάζονται ξεκάθαρα στην πρόσφατη δημοσίευση των Pearce-Higgins κ.ά. (2012). Το έγγραφο αυτό καταλήγει στα εξής:

• Η ταχεία αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που απαιτείται για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έχει οδηγήσει στον πολλαπλασιασμό των χερσαίων αιολικών πάρκων τεχνολογίας. Αυτά μπορεί να επηρεάσουν τα πτηνά είτε λόγω της ενόχλησης κατά τη διάρκεια της κατασκευής είτε λόγω σύγκρουσης κατά τη διάρκεια λειτουργίας των ανεμογεννητριών.
• Τα στοιχεία που συλλέγονται από ορεινές περιοχές με αιολικά πάρκα στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ξεκάθαρα αρνητικές επιπτώσεις στην πυκνότητα του πληθυσμού στην περιοχή των αιολικών πάρκων κατά τη διάρκεια κατασκευής και μετά από αυτή.
• Υπήρξαν κάποιες αποδείξεις για σταθερή μείωση των πληθυσμών των πτηνών όλων των ειδών μετά την κατασκευή και για πρώτη φορά ειπώθηκε ότι η κατασκευή αιολικού πάρκου μπορεί να έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις στα πουλιά από ότι η λειτουργία του.
• Οι επιπτώσεις των αιολικών πάρκων ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητες από τις τεχνικές προδιαγραφές (ύψος τουρμπίνας, αριθμός ή συνολική ισχύς παραγωγής ενέργειας) και ως εκ τούτου διαπιστώνονται ευρέως.
• Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι ρυθμιστικές αρχές και οι κατασκευαστές θα πρέπει να εξετάσουν ιδιαίτερα τις πιθανές επιπτώσεις των αιολικών πάρκων κατά τη φάση κατασκευής. Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος από ότι στο παρελθόν στις εκτιμήσεις των επιπτώσεων κατά την κατασκευή. Μέτρα μετριασμού κατά τη διάρκεια της κατασκευής θα πρέπει να εξεταστούν και να δοκιμαστούν ως τρόποι για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων.

Οι επιπτώσεις από τη λειτουργία των αιολικών πάρκων είναι ήδη ευρέως κατανοητές. Μεγάλες εγκαταστάσεις μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε μεγάλα είδη πτηνών, όπως αρπακτικά, πελαργοί, ερωδιοί, επηρεάζοντας τόσο τους τοπικούς πληθυσμούς αναπαραγωγής και όσο και των μεταναστευτικών που διέρχονται από την περιοχή (Nygård et al. 2010).

Η κατανόηση των επιπτώσεων από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών συνεχίζει να αυξάνεται, ενώ προσφάτως πήγε ένα μεγάλο βήμα παραπέρα μετά τις νέες εργασίες που διεξήχθησαν σχετικά με την όραση των πτηνών και την ικανότητά τους να συλλέγουν πληροφορίες για την αντιμετώπιση ερεθισμάτων από το περιβάλλον. Δηλαδή, μπορεί ένα πουλί να επιβραδύνει αρκετά ώστε να ανταποκριθεί σε ένα νέο ερέθισμα που προκύπτει από μειωμένη ορατότητα ή από μια ξαφνική αύξηση στην πολυπλοκότητα που δημιουργείται από την εισβολή των εμποδίων σε έναν κατά τα άλλα ανοικτό εναέριο χώρο; (Martin, 2010).

Η σύντομη απάντηση είναι ότι πολλά είδη δεν είναι σε θέση να προσαρμοστούν σε τέτοιες αλλαγές στο περιβάλλον τους. Η αντίληψη για το χώρο που έχει ένα πουλί είναι πολύ διαφορετική από τη δική μας. Ένα πουλί πετάει σε ανοιχτούς «αραιοκατοικημένους» χώρους, ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο τίποτα δεν κινείται, εκτός από άλλα πτηνά και ζώα. Τα πουλιά δεν είναι σε θέση να υπολογίσουν την προσθήκη κινούμενων αντικειμένων στο φυσικό τους περιβάλλον. Αυτό αποδεικνύεται από τις προσκρούσεις πτηνών σε γρήγορα κινούμενα αεροσκάφη ή κινούμενα αυτοκίνητα στους δρόμους, επειδή η ταχύτητα των αεροπλάνων/αυτοκινήτων είναι έξω από αυτό που μπορούν να κατανοήσουν τα πουλιά σχέση με την ταχύτητα και την κίνηση. Οι κινούμενες έλικες των ανεμογεννητριών είναι κάτι αντίστοιχο, αφού έχουν μεγάλη ταχύτητά κίνησης που μάλιστα τις καθιστά σχεδόν αόρατες καθώς περιστρέφονται.

Οι πιθανές επιπτώσεις τόσο από την κατασκευή, όσο και τη λειτουργία των προτεινόμενων εγκαταστάσεων δεν είναι απλά σημαντική, αλλά είναι δυνητικά τεράστια για ένα τόσο εύθραυστο οικοσύστημα της περιοχής, όπως οι εκτάσεις της δυτικής Λέσβου με τους θάμνους και τα φρύγανα.

Οι προτεινόμενες εγκαταστάσεις είναι επίσης εντός του υπάρχοντος Γεωπάρκου (Απολιθωμένο Δάσος) και της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του δικτύου Natura 2000. (Προστατευόμενες περιοχές και GR4110010SPA GR4110002SCI). Το 95% των προτεινόμενων ανεμογεννητριών (δηλαδή 140 ανεμογεννήτριες) σχεδιάζεται να εγκατασταθούν εντός της ΖΕΠ.

Επίσης, τι επιπτώσεις θα έχουν αυτές οι εγκαταστάσεις σχετικά με την πρόταση να επεκταθούν τα όρια του Γαιοπάρκου σε όλο το νησί. Ή μήπως οι τοπικοί άρχοντες και η ελληνική κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για τέτοιες καταστάσεις και θεωρούν ότι η φύση είναι περιττή, όταν πρόκειται για την ανάπτυξη. Με κάθε κόστος.

2. Οικο-τουρισμός

Συνεπώς ποιο κόστος θα μπορούσε να κάνει τους τοπικούς άρχοντες και την ελληνική κυβέρνηση να δώσουν προσοχή;

Με τόση έμφαση που δίνεται στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προτεινόμενων εγκαταστάσεων ανεμογεννητριών, αναρωτιέμαι, ενδεχομένως, αν έχει γίνει αξιολόγηση των γενικότερων κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων αυτών των εγκαταστάσεων;

Η Λέσβος είναι ένας αγαπημένος προορισμός για παρατηρητές πουλιών, βοτανολόγους, γεωλόγους και γενικά ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την άγρια ζωή. Υποθέτω ότι αν ερωτηθούν, οι περισσότεροι επισκέπτες του νησιού θα αναφέρουν τη φυσική ομορφιά του νησιού ως έναν από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους επιλέγουν να επισκεφθούν τη Λέσβο και να επιστρέψουν σε αυτή.

Η Λέσβος θεωρείται δικαίως η σημαντικότερη τοποθεσία στην Ευρώπη από τους παρατηρητές πτηνών. Χιλιάδες παρατηρητές πουλιών από όλο τον κόσμο επισκέπτονται το νησί κάθε χρόνο. Αυτό μπορεί να σταματήσει εάν το φυσικό περιβάλλον δεν προστατευθεί από τη σχεδιαζόμενη εγκατάσταση ανεμογεννητριών, που θα αποτελέσει βίαιη επίθεση στην άγρια ζωή και θα αγνοήσει τις ανησυχίες εκείνων που ενδιαφέρονται για τη διατήρηση και την απόλαυση της φύσης του νησιού.

Οι παρατηρητές πουλιών είναι μια ισχυρή ομάδα. Αποτελούν σημαντικό έσοδο για την τοπική οικονομία της Λέσβου. Για πολλά θέρετρα και ιδίως για το σημαντικό θέρετρο παρατήρησης πουλιών στη Σκάλα Καλλονής, αποτελούν ένα ζωτικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας με μέσο εβδομαδιαίο τοπικό όφελος περίπου 1000 € ανά παρατηρητή πουλιών την εβδομάδα. Με περίπου 3000 παρατηρητές πουλιών που επισκέπτονται το νησί κάθε χρόνο, σημαίνει ότι το συνολικό ετήσιο όφελος από τη διεθνή κοινότητα παρατηρητών πουλιών ανέρχεται στα 3.000.000 €. Το ποσό αυτό αυξάνεται αν συνυπολογίσουμε και εκείνους που ενδιαφέρονται για την ευρύτερη άγρια ζωή. Αυτό είναι σημαντικό, ειδικά αν σκεφτούμε ότι η δαπάνη αυτή είναι αφορά μόνο μία ή δύο περιοχές του νησιού. Τα ετήσια έσοδα από τον οικοτουρισμό (από όλες τις ομάδες επισκεπτών που αναζητούν την άγρια ζωή) είναι πιθανώς περισσότερα από την αποζημίωση που προσφέρει η εταιρεία εκμετάλλευσης του έργου (Νομίζω ότι αυτό είναι περίπου 3.700.000€).

Για να αποδειχθεί η δύναμη των παρατηρητών πτηνών ας εξετάσουμε το μεσογειακό νησί της Μάλτας. Η Μάλτα είναι επίσης πολύ σημαντική μεταναστευτική περιοχή και θα έπρεπε να είναι τόσο δημοφιλής όσο και η Λέσβος. Παρόλα αυτά η συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαίων παρατηρητών πτηνών αρνούνται να επισκεφθούν το νησί, εξαιτίας του βάρβαρου κυνηγιού άγριων πτηνών στο νησί, που τόσο η τοπική αυτοδιοίκηση και όσο και η ΕΕ παραλείπουν να καταπολεμήσουν. Για αυτό και εμείς αντιδρούμε και δεν επισκεπτόμαστε τη Μάλτα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ο οικολογικός τουρισμός της Μάλτας (κυρίως παρατηρητές πουλιών) ανέρχεται σε λιγότερο από 5% του οικοτουρισμού που προβλέπεται εάν επιλυθεί το πρόβλημα με το κυνήγι.

Οι Βρετανοί παρατηρητές πουλιών κυρίως, αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες ομάδες πίεσης (lobby group) στην Ευρώπη. Στη Βρετανία πάνω από 1,2 εκατομμύρια λάτρεις των πτηνών είναι μέλη του RSPB (Βασιλική Εταιρεία για την Προστασία των Πτηνών). Νωρίτερα φέτος οι ορνιθολόγοι εναντιώθηκαν στην πρόταση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να επιτραπεί το κυνήγι της κοινής Γερακίνας (Buteo buteo). Μέσα σε λίγες εβδομάδες η βρετανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να κάνει στροφή 180 μοιρών και να ακυρώσει την πρόταση, εξαιτίας των μεγάλων αντιδράσεων και της αντίθεσης που αναπτύχθηκε εναντίον της.

Οι τοπικοί άρχοντες της Λέσβου και η ελληνική κυβέρνηση αναμφίβολα κινδυνεύουν να χάσουν το μεγαλύτερο μέρος του οικολογικού τουρισμού, αν δεν προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον του νησιού και την άγρια ζωή του.

Έχω ήδη ενημερώσει μέσω της ιστοσελίδας μου www.lesvosbirding.com (60.000 + εμφανίσεις το χρόνο) βρετανούς και ευρωπαίους παρατηρητές πουλιών για το θέμα. Χιλιάδες παρατηρητές πουλιών σε όλο τον κόσμο γνωρίζουν την πρόταση (της Iberdrola) και η αντίθεσή τους είναι τεράστια. Πολλοί μου έχουν ήδη εκφράσει την αντίθεσή τους προσωπικά και άλλοι θα την κοινοποιήσουν σε περιβαλλοντικές ΜΚΟ, εθνικές τους κυβερνήσεις, κλπ. Εκ μέρους όλων αυτών των παρατηρητών πτηνών που είτε επισκέφθηκαν τη Λέσβο στο παρελθόν, είτε βρίσκονται τώρα στο νησί, είτε πρόκειται να επισκεφθούν στο μέλλον, επιτρέψτε μου να εκφράσω την αντίθεσή μας συλλογικά στην πρόταση για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο νησί και την ανησυχία μας για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις που θα προκαλέσουν.

Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρητές πουλιών έχουν ήδη αρχίσει να πιέζουν φορείς του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρώπης ώστε να επιληφθούν του θέματος οι εθνικές κυβερνήσεις και η ΕΕ. Η Ελλάδα χρωστάει στην υπόλοιπη Ευρώπη και οι παρατηρητές πουλιών σε όλη την Ευρώπη ενημερώνουν τις εθνικές τους κυβερνήσεις ότι αντιτίθενται στην αντιμετώπιση από την Ελλάδα του φυσικού περιβάλλοντος (όχι μόνο για αυτά τα αιολικά πάρκα και περιμένουν από τις κυβερνήσεις μας να αναλάβουν δράση έναντι της Ελλάδας, προκειμένου να διατηρηθεί το φυσικό περιβάλλον. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία (δύο από τις μεγαλύτερες ομάδες επισκεπτών της Λέσβου) έχουν και οι δύο προηγμένη νομοθεσία για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος μας και επηρρεάζουν καταλυτικά τη διαμόρφωση της νομοθεσίας της ΕΕ για την άγρια ζωή.

Έχω ήδη ενημερώσει την Thomas Cook, την κύρια βρετανική εταιρεία πτήσεων τσάρτερ προς τη Λέσβο για το θέμα αυτό. Τα τελευταία χρόνια οι πτήσεις τσάρτερ έχουν επεκταθεί για να διευκολύνουν τον αυξημένο αριθμό παρατηρητών πτηνών που επισκέπτονται το νησί. Θα έχω μια συνάντηση αργότερα αυτό το μήνα με την Thomas Cook για να συζητήσουμε την αντίδρασή τους στο ενδεχόμενο να χάσουν ένα σημαντικό ποσοστό της πελατειακής τους βάσης που επισκέπτονται τη Λέσβο. Τους έχω ενθαρρύνει να συζητήσουν το ζήτημα με τους ευρωπαίους ομολόγους τους οι οποίοι ομοίως θα χάσουν σημαντικό αριθμό πελατών.

Μπορεί οι τοπικοί άρχοντες και η ελληνική κυβέρνηση να διακινδυνεύσουν σοβαρά μια σημαντική μείωση του οικολογικού τουρισμού κατά τη διάρκεια της τρέχουσας οικονομικής κρίσης; Είναι πρόθυμοι να αυξήσουν περαιτέρω την οικονομική εξαθλίωση των πολιτών τους από την επέκταση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης σε περιοχές όπως η Λέσβος, που έχει τη δυνατότητα να ξεπεράσει τη σημερινή κρίση; Γιατί να προκαλέσει το κλείσιμο ξενοδοχείων και ταβερνών και την αύξηση της ανεργίας στη «μικρή οικονομία» της Λέσβου;

Αν προχωρήσει η πρόταση για εγκατάσταση ανεμογεννητριών τότε αναπόφευκτα η ζημία που θα προκληθεί στο φυσικό τοπίο της Λέσβου, στην άγρια ζωή και στην τοπική οικονομία θα είναι μη αναστρέψιμη.

Με φιλικούς χαιρετισμούς,

Steve Dudley
Συγγραφέας, «Οδηγός Παρατήρησης Πτηνών στη Λέσβο»
Ιδιοκτήτης Lesvosbirding.com