Ερώτηση ΣΥΡΙΖΑ για το μέλλον των νησιών

Ανατροπή των μνημονίων: η μόνη λύση για τη διάσωση των νησιών

Στην Επίκαιρη Επερώτηση 10 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ, με θέμα τα νησιά του Αιγαίου, που συζητήθηκε στη Βουλή στις 15/2/2013, ο Νίκος Συρμαλένιος, ως εισηγητής, έθεσε, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω ζητήματα:

Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, όπου το 1/3 περίπου της επικράτειας είναι νησιωτική περιοχή, οι πολιτικές των κυβερνήσεων όλων των τελευταίων χρόνων, δεν κατάφεραν και δεν θέλησαν να επιλύσουν προβλήματα οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, άνισης ανάπτυξης, περιβαλλοντικής υποβάθμισης και σε μεγάλο βαθμό άρσης της νησιωτικής απομόνωσης. Αυτό αποτελεί τη σημερινή πραγματικότητα, παρά το γεγονός ότι, τα τελευταία 25 χρόνια, από τα Κοινοτικά κονδύλια (ΚΠΣ, ΕΣΠΑ κλπ), πέρασαν από τη νησιωτική Ελλάδα, πολλά δισεκατομμύρια ευρώ. Συνέπεια αυτών είναι οι κάτοικοι των νησιών μας, να αισθάνονται πολλές φορές ως πολίτες β' και γ΄κατηγορίας σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα.

Ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες, οι νησιώτες εκτός από τις επιπτώσεις της κρίσης και τις συνέπειες των μνημονιακών πολιτικών, βιώνουν επιπλέον την επιβουλή των μεγάλων κερδοσκοπικών συμφερόντων σε όλα τα επίπεδα (ενεργειακό, κατασκευαστικό, τουριστικό), όπου η νησιωτική γη αντιμετωπίζεται ως ευκαιρία κέρδους, ενώ έχει ήδη δρομολογηθεί η εκχώρηση της δημόσιας περιουσίας, όπου κατά προτεραιότητα θα πουληθούν τα φιλέτα-ακίνητα, αλλά και εξαιρετικού κάλλους περιοχές.

Αν πριν το μνημόνιο, μιλούσαμε για αειφόρο-βιώσιμη ανάπτυξη, ως όρο επιβίωσης του νησιωτικού χώρου, τώρα αυτό θεωρείται πολυτέλεια, μπροστά στην επιβεβλημένη αναγκαιότητα ανατροπής των μνημονιακών πολιτικών, ως προϋπόθεση όχι απλά επιβίωσης, αλλά διάσωσης από την κοινωνική εξαθλίωση και την καταστροφή των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του Αιγαιακού χώρου, του πολιτισμού και του περιβάλλοντος, που απειλούνται άμεσα από την χωρίς όρους και όρια  fast truck εκποίηση τους.

Οι κάτοικοι των νησιών μας, βιώνουν καθημερινά συνθήκες έντονης ανασφάλειας, γιατί ο τουρισμός αποτελεί το πρώτο θύμα, αφού η ύφεση και η ακρίβεια μειώνουν δραματικά τη μετακίνηση προς τα νησιά – τουριστικούς προορισμούς, ενώ βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και αγαθά, όπως η υγεία, η μετακίνηση και μεταφορά, η ενέργεια, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός,  υποβαθμίζονται καθημερινά.

Αυτές ακριβώς οι συνθήκες δημιουργούν για πολλά νησιά, συνθήκες εποχιακής διαβίωσης, με θύματα τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ειδικότερα η νεολαία που βιώνει σήμερα τα τρομακτικά αδιέξοδα της ανεργίας (πάνω από 60 %), τους μήνες εκτός καλοκαιρινής περιόδου, αναζητεί εργασία εκτός νησιών και τώρα βεβαίως εκτός Ελλάδας. Οι εργαζόμενοι στις χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα (όσες βεβαίως έχουν μείνει ανοικτές), ασφυκτιούν ανάμεσα στους χαμηλούς μισθούς, την ανασφάλιστη (τις περισσότερες φορές) εργασία και την ακρίβεια που εξανεμίζει τα εισοδήματα τους, ενώ τώρα με την κατάργηση των εποχιακών επιδομάτων, δημιουργούνται συνθήκες διάλυσης των τουριστικών και άλλων μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών μας, που αποκαλούμε νησιωτικότητα ή νησιωτική ιδιαιτερότητα, ενώ απέκτησαν θεσμική υπόσταση από τις Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και στο ελληνικό Σύνταγμα, μέχρι σήμερα δεν έχουν καλυφθεί με αντίστοιχες πολιτικές. Στην πραγματικότητα με τις μνημονιακές πολιτικές, όχι μόνο δεν προωθούν τη νησιωτικότητα, αλλά με τα οριζόντια μέτρα, χωρίς διακρίσεις και εξαιρέσεις, την ισοπεδώνουν.

Οι φοροαπαλλαγές των μικρών νησιών, κάτω των 3.100 κατοίκων καταργούνται, ενώ ο κίνδυνος κατάργησης των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ, παραμένει ορατός. Καταργούνται βασικές υπηρεσίες όπως οι ΔΟΥ, το ΙΚΑ, οι Επιθεωρήσεις Εργασίας, τα Τελωνεία, τα Ειρηνοδικεία, στραγγαλίζεται η Τοπική Αυτοδιοίκηση Περιφερειακή και Δημοτική από έλλειψη πόρων και ανθρώπινου δυναμικού, υποβαθμίζεται μέχρι διάλυσης το δημόσιο σύστημα υγείας, συγχωνεύονται νοσοκομεία, όπως π.χ. της Σύρου και της Νάξου, αλλά και άλλων νησιωτικών περιοχών, η δημόσια παιδεία συρρικνώνεται (ακόμα υπάρχουν κενά καθηγητών σε μαθήματα πανελληνίων εξετάσεων), ο κίνδυνος ακτοπλοϊκής απομόνωσης πολλών νησιών έχει γίνει ορατός, τόσο με τη μείωση δρομολογίων λόγω περικοπών των επιδοτήσεων, όσο και με τις προωθούμενες διατάξεις στο υπό συζήτηση ν/σ του Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου, η κατά 50 % έκπτωση στα εισιτήρια των κατοίκων των μικρών νησιών, στην πράξη δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Σε αυτές τις συνθήκες, σε αντιπαράθεση με τις ασκούμενες πολιτικές, καθίσταται επιτακτικό ένα σχέδιο αντιμετώπισης των συνεπειών της κρίσης, που θα παίρνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των νησιωτικών κοινωνιών. Από την άλλη αυτό το σχέδιο θα πρέπει να θέτει τις βάσεις για τη βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη των νησιών μας.

Το σχέδιο αυτό πρέπει να έχει ως άμεσες προτεραιότητες:

• τη συνέχιση του ειδικού καθεστώτος στο Αιγαίο με τη διατήρηση των μειωμένων συντελεστών του ΦΠΑ. Τη μείωση των συντελεστών του ΦΠΑ στην εστίαση, τουλάχιστον στο 9%
• τη συνέχιση των φοροαπαλλαγών για τα μικρά νησιά με πληθυσμό κάτω από 3.100 κατοίκους

·     τη θεσμική κατοχύρωση ενός ελάχιστου δημόσιου συγκοινωνιακού δικτύου με ισχυρή ακτοπλοΐα με ταχτικές, προγραμματισμένες, γρήγορες και ασφαλείς συνδέσεις. Την ενθάρρυνση και ενίσχυση της χρησιμοποίησης πολλαπλών και συμπληρωματικών μέσων, όπως υδροπλάνα, ελικόπτερα, κλπ για την κάλυψη ειδικών αναγκών.

·       τη δημιουργία ενός δημόσιου - κοινωνικού φορέα παροχής ακτοπλοϊκών υπηρεσιών, κατά τα πρότυπα των Σκανδιναβικών χωρών, με πρωταρχικό καθήκον την εξασφάλιση της κάλυψης των λεγόμενων άγονων γραμμών. Ο φορέας αυτός ως Κοινοπραξία, μπορεί να χρηματοδοτηθεί και από ευρωπαϊκά κονδύλια, ακόμα και για ναυπήγηση πλοίων σε ελληνικά ναυπηγεία (π.χ. Νεώριο)

·       την αντιμετώπιση της ακρίβειας των εισιτηρίων με την καθιέρωση της αρχής του «μεταφορικού ισοδύναμου». Ίδιος ναύλος για ίσο μεταφορικό έργο. Ίση μεταχείριση πολιτών ανάμεσα στα νησιά και στην ηπειρωτική χώρα.

• τον κοινωνικό έλεγχο των αερομεταφορών με συνεχή βελτίωση των αεροπορικών υπηρεσιών για τα νησιά. Συνέχιση της πολιτικής των επιδοτούμενων δρομολογίων. Απόκρουση της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων των περιφερειακών αεροδρομίων για λόγους κοινωνικούς και εθνικούς.

·       τη στήριξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με έμφαση στον τομέα της πρόληψης, μέσω άμεσης αντιμετώπισης της στελέχωσης των νοσοκομείων, των Κέντρων Υγείας και των Πολυδύναμων Περιφερειακών Ιατρείων, με τη δημιουργία Περιφερειακών ΕΚΑΒ κατάλληλα στελεχωμένων και εξοπλισμένων, καθώς και με την εφαρμογή της τηλεϊατρικής

• την δρομολόγηση Χωροταξικού Σχεδιασμού ανά νησί, ως όρου και προϋπόθεσης για βιώσιμη ανάπτυξη. Κύριος στόχος του ο καθορισμός ζωνών και χρήσεων γης (οικιστική, τουριστική, γεωργική, βιομηχανική, φυσικού κάλλους κλπ), μέσα από τις οποίες θα προκύπτουν σαφώς οι αντίστοιχοι όροι δόμησης. Στα πλαίσια αυτά η κάλυψη των οικιστικών αναγκών, θα πρέπει να βασιστεί στη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης με αντισταθμιστικά οφέλη και ταυτόχρονη σχεδιασμένη επέκταση των σημερινών οικισμών. Σύνδεση των χρήσεων γης με τον καθορισμό των αντικειμενικών αξιών.

·       Τουριστική ανάπτυξη με ποιοτικά χαρακτηριστικά βασισμένη κυρίως στις εναλλακτικές μορφές, ως προϋπόθεση για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.Αμφίδρομη σχέση Τουρισμού και Περιβάλλοντος και οργάνωση του τουριστικού προϊόντος του κάθε νησιού με βάση τα τοπικά συγκριτικά του πλεονεκτήματα.Ανάδειξη και αξιοποίηση της ντόπιας παραγωγής, κυρίως των τοπικών αγροτικών προϊόντων.

·       Στήριξη του πρωτογενούς τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, αλιεία) και κατοχύρωση προϊόντων ονομασίας προέλευσης. Η στήριξη της πρωτογενούς παραγωγής, ιδιαίτερα των βιολογικών προϊόντων, αποτελεί οργανικό στοιχείο της τουριστικής ανάπτυξης

·       Αξιοποίηση των ΑΠΕ, σε συνθήκες χωροταξικού σχεδιασμού και σύμφωνα με τα όρια του κάθε νησιωτικού χώρου

• Τέλος, ως έμπρακτη αναγνώριση της «νησιωτικότητας», θεωρούμε επιβεβλημένη την αναθεώρηση των κριτηρίων χρηματοδότησης των νησιωτικών Περιφερειών και τη  διεκδίκηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόσθετων κονδυλίων για εξειδικευμένες νησιωτικές πολιτικές.

Το μοντέλο που προτείνουμε, απαιτεί την ανατροπή των μνημονιακών πολιτικών, απαιτεί ένα κίνημα διεκδίκησης της νησιωτικότητας από τα κάτω, από τις τοπικές κοινωνίες, την αυτοδιοίκηση, τους εργαζόμενους, τους αγρότες, τους μικρομεσαίους, τους νέους, τις περιβαλλοντικές οργανώσεις.