Το παιχνίδι του γερμανικού χρυσού

Επαναπατρίζοντας μεγάλες ποσότητες χρυσού η Γερμανία προετοιμάζεται για τα χειρότερα. Ή μήπως τα προκαλεί;

Περίπου 25 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, στα υπόγεια της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος θησαυρός του πλανήτη. H περίφημη FED φυλάσσει εκεί 6.720 τόνους χρυσού από διάφορες χώρες. Ο θησαυρός αυτός αναμένεται να μειωθεί κατά 300 τόνους μέσα στην επόμενη δεκαετία καθώς η Γερμανία προχώρησε σε μια κίνηση που έκανε αρκετούς οικονομικούς αναλυτές και κεντρικούς τραπεζίτες να χάσουν τον ύπνο τους: Ζήτησε να επαναπατρίσει μεγάλο τμήμα του χρυσού της. Ίσως πολύ πιο ανησυχητικό όμως είναι το γεγονός ότι η απόσυρση αποθεμάτων χρυσού δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο περιστατικό αλλά εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική του Βερολίνου να θωρακιστεί από ενδεχόμενη οικονομική κατάρρευση του ευρωπαϊκού αν όχι και του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Η Γερμανία θα αποσύρει περίπου 300 τόνους χρυσού από τις ΗΠΑ, όπου διατηρεί το 45% των αποθεμάτων της και το σύνολο του χρυσού που βρίσκεται στη κεντρική τράπεζα της Γαλλίας – και το οποίο αντιστοιχεί στο 11% του γερμανικού χρυσού. Μια παρόμοια κίνηση είχε κάνει στο παρελθόν και ο Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας χωρίς όμως καμία επίπτωση στην παγκόσμια οικονομία. Αντίθετα η κίνηση της Γερμανίας αμφισβητεί, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, έναν από τους βασικότερους πυλώνες της παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής – την εμπιστοσύνη μεταξύ των ισχυρότερων κεντρικών τραπεζών του πλανήτη. Ορισμένοι μάλιστα συμπλήρωσαν ότι η απόσυρση του συνόλου του Χρυσού από το Παρίσι είναι ένα πολιτικό μήνυμα απέναντι στη νέα διακυβέρνηση του Φρανσουά Ολάντ.

Αν και όλες οι πλευρές επιχείρησαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις από την κίνηση της Γερμανίας, είναι προφανές ότι στο παρασκήνιο ξέσπασε μια μεγάλη συζήτηση μεταξύ οικονομολόγων και ακαδημαϊκών. Ο αναλυτής της Deutsche Bank Ντάνιελ Μπρέμερ, έφτασε στο σημείο να συζητά ακόμη και το ενδεχόμενο επιστροφής στον λεγόμενο κανόνα χρυσού – το σύστημα δηλαδή που κυριαρχούσε πριν από τη δεκαετία του ’70 και το οποίο στηριζόταν στα αποθέματα χρυσού και όχι στο δολάριο. Αν και ο ίδιος ο Μπρέμερ θεωρεί εν τέλει λανθασμένη κίνηση μια ενδεχόμενη επιστροφή στον κανόνα χρυσού το γεγονός ότι συζητιέται ανοιχτά μια αλλαγή της παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής (από αυτές που συμβαίνουν σχεδόν μια φορά κάθε αιώνα) δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο.
Η ιστορία έχει αποδείξει ότι οι μετακινήσεις μεγάλων ποσοτήτων συναλλάγματος και χρυσού μεταξύ των κεντρικών τραπεζών ακολουθούνται συχνά από τρομακτικές αλλαγές στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Δεν είναι λίγοι οι ιστορικοί που υποστηρίζουν ότι και μόνο η πρόθεση της Γαλλίας να αποσύρει μεγάλες καταθέσεις συναλλάγματος από τη βρετανική κεντρική τράπεζα στη δεκαετία του ‘30 προκάλεσε ντόμινο οικονομικών εξελίξεων το οποίο συνέβαλε στην Μεγάλη Ύφεση – και στον συνακόλουθο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ένας άγραφος κανόνας μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών, που λέει ότι στη διαδικασία απόσυρσης αποθεμάτων χρυσού και συναλλαγματικών αποθεμάτων, κερδισμένος βγαίνει αυτός που κάνει πρώτος την κίνηση ενώ ο τελευταίος μπορεί να διαπιστώσει ότι η περιουσία του έχει εξαφανιστεί στο πέρασμα του χρόνου. Αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες συγκρίνουν αυτή την λεπτή ισορροπία με το περίφημο δίλημμα του φυλακισμένου στη θεωρία των παιγνίων: Δυο φυλακισμένοι που κατηγορούνται για το ίδιο έγκλημα ανακρίνονται ταυτόχρονα σε ξεχωριστά κελιά από τις αρχές. Αν και οι δυο επιμείνουν να αρνούνται τις κατηγορίες θα αφεθούν ελεύθεροι Αν όμως κάποιος καταδώσει τον συνεργάτη του θα τιμωρηθεί με μια μικρή ποινή, λόγω της συνεργασίας τους. Για όσο διάστημα υπάρχει εμπιστοσύνη ανάμεσα στους δυο φυλακισμένους δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα εάν όμως η εμπιστοσύνη κλονιστεί αυτός που θα προδώσει πρώτο το συνεργάτη του θα υποστεί βέβαια ορισμένες συνέπειες αλλά πολύ μικρότερες.

Το δίλημμα των φυλακισμένων εάν προβληθεί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα συμβάλλει στη δημιουργία φαινομένων ντόμινο καθώς κανένας δεν θέλει να βρεθεί στη θέση του τελευταίου και… παραπονεμένου. Τα σημάδια ενός τέτοιου ντόμινο είναι ήδη εμφανή καθώς πολιτικά κόμματα στην Ολλανδία ζήτησαν την απομάκρυνση και των δικών τους αποθεμάτων χρυσού από ξένες κεντρικές τράπεζες.
Η μπουκαπόρτα του ευρώ.
Για αρκετούς αναλυτές, όπως είπαμε, η απόφαση της Γερμανίας να επαναπατρίσει μεγάλες ποσότητες χρυσού αποκτά διαφορετική διάσταση αν συνυπολογίσει κανείς μια σειρά κινήσεων που πραγματοποίησε το Βερολίνο τα δυο τελευταία χρόνια για να προστατευθεί από το ενδεχόμενο κατάρρευσης του ευρωπαϊκού ή του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Καταρχήν το γερμανικό κοινοβούλιο πέρασε νόμο που επιτρέπει την απομάκρυνση της Γερμανίας από την ευρωζώνη με παράλληλη παραμονή της στην ΕΕ ενώ προετοίμασε μηχανισμούς μέσω των οποίων οι Γερμανικές τράπεζες θα μπορούν να «ξεφορτωθούν» τα κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης εάν το επιθυμούν. Παράλληλα προετοίμασε το απαραίτητο νομικό καθεστώς ώστε να είναι σε θέση να κλείσει τα σύνορά της έως και για διάστημα τριάντα ημερών, αποτρέποντας έτσι την κερδοσκοπική έξοδο κεφαλαίων από τη χώρα. Αποτελεί επίσης κοινό μυστικό στους δημοσιογραφικούς και πολιτικούς διαδρόμους του Βερολίνου και της Φρανκφούρτης ότι ειδικές ομάδες εμπειρογνωμόνων έχουν παρουσιάσει λεπτομερή σχέδια για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας της ευρωπαϊκής περιφέρειας από την ευρωζώνη και έχουν εκπονήσει προγράμματα αντιμετώπισης των σχετικών συνεπειών.

Το γερμανικό κράτος μοιάζει πλέον με ένα υποβρύχιο που συγκεντρώνει προμήθειες για να είναι σε θέση να καταδυθεί ανά πάσα στιγμή και να αποφύγει την ενδεχόμενη θαλασσοταραχή μιας νέας κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σημαίνουν μήπως όλα αυτά ότι το Βερολίνο έχει πληροφορίες που αγνοούν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες ή πρόκειται απλώς για την παραδοσιακή γερμανική προνοητικότητα, που φροντίζει τα πάντα ακόμη και αν δεν υπάρχει ορατός κίνδυνος στον ορίζοντα;
Υπό φυσιολογικές συνθήκες θα μπορούσαμε να πιστέψουμε με άνεση το δεύτερο. Το πρόβλημα είναι ότι σε ένα οικονομικό σύστημα, το οποίο επηρεάζεται όλο και περισσότερο από ψυχολογικούς παράγοντες, δηλαδή στη λεγόμενη «εμπιστοσύνη» των αγορών, η προνοητικότητα της Γερμανίας μπορεί να μετατραπεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Εάν δηλαδή η απόσυρση των αποθεμάτων χρυσού εκληφθεί, όπως είναι φυσικό να συμβεί, σαν άρση της εμπιστοσύνης στην αμερικανική κεντρική τράπεζα οι συνέπειες μπορεί αν είναι δραματικές για ολόκληρο τον πλανήτη.
Το να προετοιμάζεσαι για την καταστροφή είναι καλό. Το να το μάθουν όμως και άλλοι μπορεί να φέρει την καταστροφή.

Άρης Χατζηστεφάνου
Επίκαιρα Φεβρουάριος 2013